vrijdag 13 oktober 2017

Kwadratering van verklevende Gedachtenruis door Sociale Media

Zoals in een inmiddels haast legendarisch artikel uit 2010 (1) werd aangehaald, zouden we vóórdat we geboren worden, een soort van tijdelijke bewustzijnscompressie vrijwillig ondergaan. Hierdoor zouden we in staat zijn om te overleven op aarde. Als we een dergelijke proces niet zouden doorgaan zouden we niet alleen gek worden van al die gedachten die door al die miljarden mensen worden uitgezonden, maar we zouden het ook moeilijker hebben om onze eigen gedachten en herinneringen terug te vinden.

Bewustzijnscompressie, alsof je een auto samenperst. Gelukkig blijft er van het bewustzijn nog veel over om goed te kunnen functioneren op onze planeet; bovendien zou het bewustzijn na afloop van de exercitie weer in originele staat terugkeren, met wat extra features zou je kunnen zeggen, welke verzameld zijn tijdens een fysiek leven (2)

Door je bewustzijn te comprimeren kun je je afsluiten voor veel gedachten- en emotierommel en bovendien lukt het dan ook makkelijker om je te richten op je eigen bewustzijn. Een van de taken die je je zou kunnen stellen tijdens het leven is om voorzichtigaan weer wat meer bewustzijn toe te laten, waardoor je een ruimer perspectief kan ontwikkelen.

Risico's daarvan zijn natuurlijk dat je overspoeld kunt raken. Het is dan ook aan te raden dit proces voorzichtig en speels aan te pakken. Het hart kan hierbij een goede gids zijn (3).

Eerder sprak ik over cognitieve milieuverontreiniging (4) waarbij ik dan verwees naar het verschijnsel van al die ruis die door zoveel mensen wordt veroorzaakt. Het aspect waar ik in dit artikel even bij wil stilstaan is dat we er ons bewust van kunnen worden dat er voor een niet-menselijk (ruimer) bewustzijn al haast sprake is van een oorverdovende herrie omdat er over het algemeen door die miljarden mensen vrij ongecontroleerd wordt gevoeld en gedacht.

Sinds de komst van internet en dat vooral al die sociale media zou  je wel kunnen spreken van een serieuze kwadratering van de gedachtenruis of -verdichting. Veel van die 'kleverige' gedachten die we zo denken, worden dan niet alleen door onszelf in de gedachtenether gespoten, maar doordat we ze via sociale media verspreiden, worden deze gedachten ook nog eens door iedereen herhaald die je twitter-, app-, instagrambericht leest.

Gedachtensmog - omdat onze vijf fysieke zintuigen het
niet kunnen waarnemen, hoor of zie je er weinig over (5)
Voorheen werd één rommelige gedachte door één persoon in het gemeenschappelijke gedachtenveld geplaatst, en dat creëerde al heel wat ruis. Tegenwoordig kan het zomaar zijn dat die rommelige gedachte wordt verspreid over honderden, duizenden en soms wel tienduizenden mensen. Als je nagaat dat er naar 'hartelust' wordt gedeeld en verspreid, en daardoor ook wordt 'denkherhaald', dan kun je je voorstellen dat de 'menselijke bandruis' door het gebruik van internet enorm is toegenomen.

Wellicht moeten de arriverende zielen nog een standje verder worden gecomprimeerd om bestand te zijn tegen deze kwadratering van gedachtenmilieuvervuiling?

Laten we hopen dat we zelf nog altijd in staat zijn om hier een weg uit te vinden, door bijvoorbeeld jezelf te trainen je bewustzijn boven deze dichte mist te laten uitstijgen, en door ook bewust om te gaan met sociale media: iedere gedachte of ieder bericht met een lage trilling, is er weer een die je zou kunnen leren te vermijden, in plaats van verder te verspreiden door je bewustzijn er even op te richten.


NOTEN
(1) https://noetiek.wordpress.com/2010/08/01/m-band-herrie-ernstige-gedachtenverdichting/
(2) Foto afkomstig van de Autopers Bronneberg in Helmond (http://www.bronneberg.nl/nl/producten/autopers/autopers-bronneberg-rr-5/)
(3) http://noetiek.blogspot.nl/2013/07/perspectief-verruimen-via-hartcoherentie.html
(4) http://noetiek.blogspot.nl/2013/06/cognitieve-milieuverontreiniging-en.html
(5) http://www.hpdetijd.nl/2013-11-06/china-en-de-gevolgen-van-het-grote-smog-mysterie/

vrijdag 29 september 2017

Mens versus Google - Het Belang van de Subjectiviteit

We leven in een fascinerende tijd waarin er uitdagingen zijn op vele vlakken. Ik ben nog altijd de relatie tussen de digitale ontwikkelingen en het effect op het beeld dat de mens van zichzelf hierdoor al dan niet bewust opbouwt.

Recentelijk heb ik het even kort gehad over Google Translate en het nut van het leren van een vreemde taal (1) en heb ik een pleidooi gehouden voor het niet direct googlen van van alles en nog wat, maar je geheugen ook nog eens in te zetten (2) om eerder opgeslagen zaken terug te vinden.

In deze bijdrage wil ik stilstaan bij het aspect van informatieopslag door mensen. Je zou je kunnen afvragen wat het nut is van het opslaan van informatie in onze hersenen. Zo'n beetje alles kun je immers wel bij elkaar vinden op internet. Waarom zou je eigenlijk nog de moeite nemen om iets te onthouden als het vaak nauwkeuriger is op te halen op internet? Zijn onze hersenen niet inferieur aan een dergelijke onmeetbare electronische database?

Foto van Jac. Splinter (4)
Net liep ik door Arnhem en zag het bordje van de van Spaenstraat (3). Ik vroeg me even af wie nou van Spaen ooit geweest is (5). Omdat het voor mij nieuwe informatie is, heb ik het gegoogled en nu zou je je kunnen afvragen: is het nou de moeite waard om hier iets over op te slaan in je eigen geheugen en wat heeft het nou in hemelsnaam toe te voegen aan de broninformatie zelf? Hoe kun je als mens ook maar iets toevoegen hieraan?

Persoonlijk ben ik geneigd om te denken dat onze kracht als mens er niet zozeer in zit om informatie vlekkeloos en objectief te onthouden en te reproduceren, maar dat het waardevolle juist te vinden is in de subjectieve verwerking van 'droge, statische' encyclopedische (internet) informatie.

Hierdoor is het wellicht wel prima dat deze droge informatie gewoon ergens op internet staat, maar het is wellicht wel de toekomst van de mens om deze informatie sappiger te maken, om hier als het ware een subjectieve saus overheen te gieten. Een subjectieve beleving van informatie kan nog niet geleverd worden door internet en op die manier.

In het geval van de van Spaenstraat: zou je de informatie hierover als een soort van bonbons in je mond kunnen laten smelten om dat te ervaren wat het bij je oproept: Arnhem, 26 december 1750, Mr. Willem Anne Baron van Spaen le Lecq, 1817, den Haag. De wens om een groots historisch werk over Gelderland te maken, waar uiteindelijk slechts één deel van wordt verwezenlijkt omdat de dood aanklopte bij de Baron. Wat roept dat bij je op? Wat gebeurt als je deze informatie met gesloten ogen proeft? Zijn er misschien bijzondere herinneringen, bepaalde gevoelens? Wordt wellicht een oud trauma geactiveerd, of vindt spontaan een helend proces plaats?

Zomaar een Baron gegoogled (6)

Hoe klinkt het als je eigen voornaam laat volgen door Baron, je eigen achternaam, gevolgd door Le Lecq? Ben jij wel eens vol enthousiasme ergens aan begonnen, zonder het helemaal af te maken? Als je de tijd zou hebben, zou je de geschiedenis van je dorp, stad of familie willen opzoeken, en zou je dat dan doen op zoek naar informatie, of misschien toch ook wel vooral om nieuwe lekkere bonbons te mogen proeven?


NOTEN
(1) Waarom zou je Russisch Leren. Je hebt toch Google Translate?
(2) Reis door Geheugenland: iedere keer weer leuk om je Geest te observeren
(3) In een eerder blog sprak ik al over de Agnietenplaats, zie Het Koesteren van Speelse ontvankelijkheid voor nieuwe Dingen
(4) Jac Splinter en een analyse over straatnaamborden in Nijmegen
(http://www.jacsplinter.nl/mobi/item.asp?menu=4D&sub=Zo%20Kan%20Het%20Ook&item=90%20straatnaamborden)
(5) Willem Anne Baron van Spaen le Lecq (info van Straatnamenlijst Gemeente Nijmegen) schijnt zich bezig gehouden hebben met het verzamelen van historische documenten over Gelderland. Hij is geboren op tweede kerstdag in 1750 en stierf op 29 april 1817)
(6) Baron van Grumble - zomaar een Twitteraccount op een vrijdagochtend in september

dinsdag 26 september 2017

Waarom zou je Russisch leren? Je hebt toch Google Translate?

De omgang met Google en al haar toepassingen zet me regelmatig aan het denken. Het zou fijn als ik de verschillende aspecten ervan helder voor ogen had. Wat is de betekenis ervan voor ons eigen zelfbeeld? Wat betekent het voor onze relatie met elkaar? Al meerdere keren sprak ik over googlistische luiheid (1) als term voor de luiheid die ontstaat rondom het onthouden van informatie: waarom zou je dingen of feiten onthouden als je het ook kunt opzoeken?

Hersenen uitgummen door Digitale Ontwikkelingen? (3)

Bovendien werkt google een stuk sneller dan het gemiddelde geheugen van een mens (2). Als je op die manier als mens de concurrentie aan zou willen gaan, dan delf je al snel het onderspit. Je wordt dan als een schaakspeler die probeert een geavanceerde schaakcomputer te verslaan: dat lukt zelfs de wereldkampioen schaken niet meer.

Omdat ik sinds enkele weken weer enkele ochtenden in de week ter beschikking heb voor innerlijke verkenningen, wil ik ook mijn geest weer oppoetsen. Soms heb ik wel eens het gevoel alsof er door de drukte thuis, het slaaptekort e.d. ook het nodige is uitgegumd. In die zin is een Ctrl-Z-toets wel gewenst, zullen we maar zeggen (4).

Buiten het weer vaker schrijven van verkenningsstukjes, heb ik het ook op me genomen om een nieuwe taal te leren. Tegenwoordig kan dat erg makkelijk via internet, en door een collega kwam ik op de site van Duolingo (5). Omdat ik duidelijk sympathieën koester voor de buitenlandse politiek van Rusland leek het me logisch om de Russische taal op te pakken.

Duolingo - Leer gratis Russich vanuit Engels (5)

Als ik mijn dertienjarige dochter hierover zou vertellen, zou het me niet verbazen dat ze zoiets zou zeggen als: "Waarom een taal leren? Je kunt toch ook gewoon Google Translate gebruiken?" Alleen al het gegeven dat ik hierover even zou moeten nadenken is eigenlijk al zorgwekkend. Als je niet oppast zou je door dit soort gedachten daadwerkelijk niets meer oppakken waar je je geheugen voor nodig hebt. Voorlopig ga ik eigenwijs en misschien wat ouderwets door om toch mijn geest te trainen door de lol te ervaren van het leren van iets nieuws, en de daarbij horende verruiming van mijn associatieswereld.


NOTEN
(1) Geloof in de Oneindige Geest en Googlistische Luiheid
(2) Reis door Geheugenland: iedere keer weer leuk om je geest te observeren
(3) Smartphones are Rotting your Brain (http://www.ibtimes.co.uk/kaspersky-smartphones-are-rotting-your-brains-your-memories-arent-properly-protected-1522578)
(4) Control-Z is een verwijzing naar de functionaliteit om een stapje terug te gaan. In fotobewerkingsprogramma's bijvoorbeeld kun je eerst wat uitgummen, maar als je je bedenkt, kun je via Ctrl+Z de boel weer terugdraaien.
(5) www.duolingo.com

vrijdag 22 september 2017

Het Bewust In- en Uitfaden van Activiteiten

Het respecteren van de binnenwereld en al haar dynamiek, is in deze tijd vol met externe prikkels een uitdaging op zich. Momenteel is het voor mij in ieder geval vaak het geval dat er een haast continue stroom van prikkels van buiten komt, tezamen met een hoop zaken die geregeld moeten worden.

Je zou je er helemaal uit kunnen terugtrekken, maar dan loopt er wel veel in de soep, en bovendien worden de mensen om je heen er ook niet blij van, als je iedere dag een paar uurtjes meditatief de binnenwereld aan het verkennen bent.

Puntje aan de horizon - infaden en daarna weer uitfaden (1)
Als een soort compromis leek het me zeker het proberen waard om in ieder geval voor- en na een bepaalde actie een kort moment van verinnerlijking te pakken. Ik zit dan te denken aan 10 seconden ervoor en 10 seconden erna.

Ik kan een voorbeeld noemen: ik las en verstuurde een mail. Vooraf maakte ik een fade-in waarin ik me zo voorstelde dat vanuit de verte de persoon dichterbij kwam, vanuit een puntje tot vlak voor je. Vervolgens besteedde ik mijn energie aan het mailtje en na het verstuurd te hebben, zag ik de persoon en de mail weer verdwijnen ver aan de horizon. Daarna even kort stilstaan bij wat het met me doet, of ik nog iets voel of moet denken, en dan is er weer ruimte voor iets nieuws.

Je zou eens kunnen proberen om op deze manier ook internet te gebruiken, waarbij je tussen de verschillende websites ook uit- en infade. Stel je voor dat je op die manier als het ware op een soort meditatieve manier aan het surfen bent.

BRONNEN
(1) Het plaatje trof ik aan op Voorinspiratie.nl

zondag 17 september 2017

Reis door Geheugenland - Iedere keer weer leuk om je Geest te Observeren

Wie kent het niet? Je bent even iets vergeten en je kunt er maar niet opkomen wat het ook alweer was wat je vergeten bent. In deze tijd waarin Google (3) om de haverklap wordt ingezet om dit soort ongemakken te verhelpen, kun je je afvragen of je geheugen er echt beter op wordt. Al eerder heb ik gesproken over googlistische luiheid (2), en ik ben van mening dat we moeten oppassen niet allemaal geheugenpannenkoeken te worden: heel oppervlakkig redden we het allemaal wel, maar zodra er iets meer gezocht of nagedacht moet worden, pakken we de makkelijke weg.

Regel uit het nummer 'Car Radio' van Twenty One Pilots - Neem de rust om even wat na te denken 
Een band als 'Twenty One Pilots' (mijn dochter luistert ernaar, en ik pik af en toe iets mee. Sommmige boodschappen zijn immers van alle tijden), zingt ook over het belang om na te blijven denken (4), en een manier om na te blijven denken is door je geheugen te gebruiken, en een scherpe geest te ontwikkelen of in stand te houden.

In mijn vorige bijdrage (1) sprak ik al over de spoelknop om de sufheid uit je hoofd weg te spoelen, wat een belangrijke factor is om je geheugen weer scherper te krijgen. De vraag waar ik sinds gisterenavond bijvoorbeeld mee worstel is 'Wie is ook alweer de zanger van de band uit de jaren tachtig, 'The Talking Heads'?

Ergens zou ik kunnen gaan wanhopen, want zo'n naam zou ik tien jaar geleden zonder enig probleem meteen het podium van mijn bewustzijn op kunnen sturen, zodat iedereen in het aanwezige publiek hem meteen met enthousiasme zou ontvangen. Er worden nu echter andere figuren naar voren geschoven, die het zeker niet zijn, zoals de gitarist van Queen, Brian May, en iemand als Brian Eno.

Pannenkoekhoofd (5)
Een reis door geheugenland impliceert dan ook dat je google bewust negeert (niet eenvoudig), en ook anderen mensen niet voor je laat googlen, want als je zo'n vraag aan iemand anders stelt, ontstaat er al snel een soort google-reflex: "Oh, dat zoek ik wel even voor je op hoor", waarbij de ander dan ergens een beetje wil pronken met zijn slimheid, welke niet meer is dan google-wijsheid, oftewel, "Ik wist het niet zelf, maar ik moest het opzoeken"-wijsheid.

Daarnaast houdt zo'n reis door geheugenland ook in dat je er plezier in hoort te hebben, en bovendien het zou een liefdevol proces horen te zijn. Als Brian May of Brian Eno tevoorschijn komt, terwijl je eigenlijk op zoek bent naar de zanger van The Talking Heads, kun je er beter om glimlachen, en je geheugen een knuffel geven, dan dat je boos wordt omdat je geheugen het niet meer goed zou doen, of iets in die geest. Als je lief bent voor je geheugen, werkt hij volgens mij vele malen beter.


NOTEN
(1) http://noetiek.blogspot.nl/2017/09/het-koesteren-van-speelse.html
(2) https://noetiek.wordpress.com/2010/09/20/geloof-in-een-oneindige-geest-en-googlistische-luiheid/
(3) Google met een hoofdletter, als ware het een soort godheid, de alleswetende God.
(4)

And to be awake is for us to think
And for us to think is to be alive
And I will try with every rhyme
To come across like I am dying
To let you know you need to try to think

(car radio, https://www.azlyrics.com/lyrics/twentyonepilots/carradio.html)
(5) http://rebloggy.com/post/andy-milonakis-pancake-face-flank-steak/17079736555

vrijdag 15 september 2017

Het Koesteren van Speelse Ontvankelijkheid voor Nieuwe Dingen

Bewustzijnverkenning is een zaak van de langere termijn, zou ik gaan denken als ik kijk naar de frequentie van bijdragen aan dit blog. Momenteel verkeer ik nog veelal in de 'toeman' (1), zoals ik dat beschreef in het vorige mistige stukje in januari (2).

Het ziet er nu naar uit dat ik op frequente basis een ochtend in de week tijd tot mijn beschikking heb, die ik hopelijk kan inzetten om de mist wat te verdunnen. Het zou mooi zijn als mijn ademhaling zich wat zou verdiepen, de sufheid uit mijn hoofd kan worden gespoeld door mijn kruin als doorspoelknop in te zetten.

Je hoofd doorspoelen - geen gek idee (4)
Ik juich in dit stadium iedere herinnering aan weleer toe. Als een oude man die mijmert over zijn glorierijke perioden in zijn leven. Ik verwijs dan natuurlijk wel vooral naar die tijden waarin ik kon vertoeven in die heerlijke associatieve en creatieve stromen, gekoppeld aan een helder geheugen met een topping van hartsbevestiging.

De herinnering van vanochtend welke de aanleiding vormde tot dit bericht, was dat ik het weer zó heerlijk zou vinden als ik weer de ontvankelijkheid heb om speels met nieuwe prikkels en informatie om te gaan. Ik liep zojuist bijvoorbeeld door 'de Agnietenplaats', en er ontstond even de vraag: "Wat zijn nou agnieten?" (3) Eigenlijk in eerste instantie totaal irrelevant waarschijnlijk, en in een tijd waarin je over het algemeen overspoeld kan worden met vrij zin- en kansloze informatie, ook niet echt iets om je in te verdiepen.

De Agnietenvis - Een horecabedrijf in Zwolle (5)


Toch leidde het tot dit blog, omdat het ook een teken van bewustzijnsherstel kan zijn als er weer een openheid ontstaat om nieuwe informatie op te nemen, op een manier waar je blij van wordt, niet op een manier waar je moe van wordt.

Misschien kun je het wel zien als volgt: je staat bij een kolkende waterval waar vele duizenden vissen in velerlei kleuren naar beneden duiken. Je kunt er zelf instappen en dan proberen zoveel mogelijk vissen te vangen, of te observeren, of je kunt met een klein netje proberen één willekeurige vis te vangen en je dan vervolgens om te draaien om in alle rust te kijken wat voor een vis je voor je hebt. Je zou hem in een heilige kom kunnen plaatsen, er vervolgens in de lotushouding voor gaan zitten om dan je bewustzijn te richten op de vis in haar kom.

Hierbij let je tevreden ademend op de gevoelens, gedachten en herinneringen (3) die zo in je opborrelen, waarbij je jezelf ook de vrijheid gunt om creatief te combineren. Het is daarbij ook aan te raden om regelmatig een glimlach te produceren.

Mochten er zaken zijn die vanuit het onbewuste dienen te worden aangereikt dan krijgen die op deze wijze de vrijheid om zich kenbaar te maken. Je hebt dan ook een grote kans dat je door als het ware dieper in één vis te duiken, je vele lagen dieper kan gaan, dan door je te richten op tientallen vissen. Zoals het aloude spreekwoord immers al zegt: beter één vis in de heilige kom, dan tien in een waterval.


NOTEN
(1) Toeman is het Russisch woord voor mist, dat ik in januari inzette in een wellicht wat verkrampte poging om wat variatie te scheppen.
(2) Pogingen om uit de Mist te komen via Google Alerts
(3) Ik kon het niet laten om toch even mijn neus in de Agnieten te stoppen. Zo mocht ik ontdekken dat er in Zwolle een heuse Agnietenberg is, en dat deze berg vernoemd is naar St. Agnes. Een zekere Thomas van Kempen (1380-1471) heeft hier een stuk geschreven. Je kunt er verder van alles over ontdekken mocht je er voor openstaan. Wat ik dan wel weer leuk vind is dat van hem de uitdrukking zou komen: "Met een boekje in een hoekje", iets wat ook in deze tijd nog altijd zeer waardevol is, in mijn beleving (en misschien ook nog wel waardevoller dan met een foontje in een hoekje).
(4) Afbeelding bewerkt met een spoelknop door ondergetekende. Het hoofdwerk (zonder de spoelknop) is afkomstig van Jason deCaires Taylor, dat ik aantrof op een site van BBC World Service. Het betreft hier een museum dat zich 15 meter onderwater bevindt. Zie hiervoor ook Urban Ghosts
(5) https://agnietenberg.nl/

donderdag 26 januari 2017

Pogingen om uit de Mist te komen via Google Alerts

Het voordeel van ooit een beduidend ruimer bewustzijnsniveau gehad te hebben, is wel dat je ergens nog de herinnering aan die toestand hebt opgeslagen. Een zoete herinnering die het hart ooit weer eens zou kunnen laten pulseren op een hoger niveau. De herinnering die ooit weer eens als een voertuig zou kunnen dienen om weer terug te keren naar die domeinen. Als een touw dat opeens dwars door de dikke mist voor je gezicht hangt, wachtend om beklommen te worden.

Red Desert van Matt Enlow
Er is een tijd geweest waarin ik eigenlijk dacht dat het leven vanuit een meerlevensperspectief bezien, toch wel wat eenvoudig in elkaar stak. Kijkend en vooral als een soort van buitenstaander observerend was het misschien ook makkelijk om flarden te zien van het grotere perspectief. Dat was een mooie tijd, maar ik kan inmiddels wel zeggen dat het een heel ander verhaal wordt als je op een gegeven moment hebt besloten niet langer wat te drijven aan de oppervlakte, maar de duik in het diepe te wagen. 

Misschien lukt het om daarna ooit weer eens het licht aan te doen, zoals ik dat in 2013 eens schreef in een stukje waar ik Moorjani aanhaalde (1), maar zover ben ik momenteel nog lang niet. Ik ben me al enkele jaren bewust van mijn verblijf in de mist, maar ik hoop dat ik bij machte ben om mijn weg hieruit te vinden. Een van de methodes is om mijn geest weer te leren afstemmen op zaken die destijds in mijn bewustzijn waren (2).

Meer Mist - Edwin van der Heijden
Ik denk daarbij niet meteen aan het astrale werk van Robert Monroe, wat natuurlijk het ultieme sluitstuk is, maar aan mensen die hebben geschreven over hoe mensen tegenwoordig in de mist terecht kunnen komen, en er zijn natuurlijk heel wat wegen die naar deze 'toeman (3)' leiden.

Voor mijzelf zijn het vooral de vele verplichtingen die gekoppeld zijn aan het zijn van een gezinsman met enkele kleine kinderen en een pittige vrouw. Een andere snelweg de mist in, is momenteel wel de digitale verblinding: ik zie het vooral bij mijn 12-jarige dochter die wel heel veel tijd doorbrengt starend naar haar mobiel of een netflix-serie of film. 


Wat ik vandaag heb gedaan is het aanmaken van een paar nieuwe google alerts van inspirerend schrijvers zoals Manfred Spitzer die onderzoek doet naar het bewustzijnsverlagende effect van computer- en smartphonegebruik bij schoolgaande kinderen. Ook heb ik Nicholas Carr weer eens uit de mottenballen gehaald, dankzij zijn boek 'Het Ondiepe' waarin hij het idee dat google ons dom maakt verder uitwerkt. Ook het baanbrekende werk van Rupert Sheldrake heeft een inspirerende werking gehad, wat zeker een google alert waard is.

NOTEN
(1) Anita Moorjani in Het Goddelijke Aardingsproces
(3) [Toeman] is het Russische woord voor mist. Omdat ik niet steeds het woord 'mist' wilde blijven gebruiken probeer ik op deze manier wat variatie aan te brengen